ĐỆ TAM THẬP NGŨ TẮC
THANH NỮ LY HỒN
- CỬ:
Ngũ Tổ vấn tăng vân:
— Thanh nữ ly hồn, ná cá thị chân để?
- BÌNH:
Nhược hướng giả lý ngộ đắc chân để, tiện tri xuất xác, nhập xác, như túc lữ xá. Kỳ hoặc vị nhiên, thiết mạc loạn tẩu. Mạch nhiên địa, thuỷ, hoả, phong nhất tán, như lạc thang bàng giải, thất thủ bát cước. Ná thời mạc ngôn bất đạo.
- TỤNG:
Vân, nguyệt thị đồng,
Khê, sơn các dị.
Vạn phước, vạn phước,
Thị nhất thị nhị.
BÀI THỨ BA MƯƠI LĂM
CÔ THANH LÌA HỒN
- CÔNG ÁN:
Ngài Ngũ Tổ[1] hỏi một ông tăng:
— Cô Thanh[2] lìa hồn, cô nào là thật?
- LỜI BÀN:
Nếu chỗ này mà hiểu cho xác thiết thì thấy rằng thoát xác, nhập xác như ra vào quán trọ. Còn như chưa, chớ nên chạy bậy. Một mai đất, nước, lửa, gió[3] phân tán, như cua đinh bị thả nước sôi, chân tay luống cuống. Lúc ấy chớ bảo rằng ta không nói trước.
- KỆ TỤNG:
Mây, trăng không khác,
Khe, núi chẳng đồng.
Vạn phước, vạn phước,
Một chăng, hai chăng?
[1] Ngũ Tổ: (1019-1099) Giòng Lâm Tế, rất giỏi về Duy thức. Thọ học và đắc pháp với ngài Thủ Đoan ở núi Bách Vân. Từng thủ chúng ở rất nhiều chùa, sau đến trụ trì ở núi Ngũ Tổ (Tức núi Hoàng Mai nơi hoằng hoá của Ngũ Tổ Hoằng Nhẫn). Có môn đệ nổi tiếng là Viên Ngộ (với bộ Bích Nham Lục).
[2] Cô Thanh: Nhân vật trong truyện truyền kỳ Trung Hoa, rất đẹp, thuở nhỏ cha me thường đùa gán ghép với người anh cô cậu, hai người đâm ra yêu nhau. Lớn lên, tình duyên trắc trở, Thanh không lấy được người yêu, bệnh nặng nằm mê man, hồn lìa đi tìm người yêu. Hai người ăn ở với nhau trong hai năm, sinh con cái. Sau cô Thanh trở về nhà, xác cũ còn nằm ở nhà lại ra nhập với cô thành một.
[3] Đất, nước, lửa, gió: Thuỷ, thổ, hoả, phong tức Tứ đại là những yếu tố thành phần do sự vận hành tụ hoặc tán mà tạo nên vạn hữu trong vũ trụ vật chất (theo một quan niệm vũ trụ luận trong Phật học).