ĐỆ TỨ THẬP NHỊ TẮC
NỮ TỬ XUẤT ĐỊNH
- CỬ:
Thế Tôn tích nhân Văn Thù chí chư Phật tập xứ, trị chư Phật các hoàn bản xứ, duy hữu nhất nữ nhân, cận bỉ Phật toà, nhập tam muội. Văn Thù nãi bạch Phật vân:
— Hà nữ nhân đắc cận Phật toà nhi ngã bất đắc?
Phật cáo Văn Thù:
— Nhữ đản giác thử nữ, lệnh tùng tam muội khởi, nhữ tự vấn chi.
Văn Thù nhiễu nữ nhân tam tạp, minh chỉ nhất hạ, nãi thác chí Phạm thiên, tận kỳ thần lực nhi bất năng xuất.
Thế Tôn vân:
— Giả sư bách thiên Văn Thù, diệc xuất thử nữ nhân định bất đắc. Hạ phương quá nhất thập nhị ức hà sa quốc độ, hữu Võng Minh Bồ Tát, năng xuất thử nữ nhân định.
Tu du Võng Minh Đại Sĩ tùng địa dũng xuất, lễ bái Thế Tôn. Thế Tôn sắc Võng Minh, khước chí nữ nhân tiền, minh chỉ nhất hạ, nữ nhân ư thị tùng định nhi xuất.
- BÌNH:
Thích Ca lão tử, tố giả nhất trường tạp kịch, bất thông tiểu tiểu. Thả đạo Văn Thù thị thất Phật chi sư, nhân thậm xuất nữ nhân định bất đắc? Võng Minh Sơ địa Bồ Tát, vị thậm khước xuất đắc? Nhược hướng giả lý kiến đắc thân thiết, nghiệp thức mang mang, Na Già đại định.
- TỤNG:
Xuất đắc, xuất bất đắc,
Cừ nông đắc tự do.
Thần đầu tính quỷ diện,
Bại khuyết đương phong lưu.
BÀI THỨ BỐN MƯƠI HAI
NỮ NHÂN XUẤT ĐỊNH
- CÔNG ÁN:
Một hôm Phật giảng pháp, có chư Phật mười phương tụ hội. Ngài Văn Thù[1] đến đó, gặp lúc chư Phật vị nào đều trở về quốc độ vị đó, chỉ còn lại một nữ nhân đến gần Phật toà mà nhập định. Văn Thù bạch Phật:
— Nữ nhân nào mà lại đến gần được Phật toà, còn tôi thì lại không đến gần được?
Phật dạy Văn Thù:
— Ông cứ khiến nàng xuất khỏi tam muội mà tự hỏi lấy.
Văn Thù đi quanh nữ nhân ba vòng, búng tay một cái, rồi nâng lên đến trời Phạm thiên[2], lại dùng đủ hết các môn thần lực mà không sao thức nàng được.
Phật dạy:
— Dù cho trăm ngàn Văn Thù cũng không thể khiến nàng ra khỏi định được. Ở phương dưới, qua khỏi số quốc độ nhiều bằng số cát của mười hai ức sông Hằng[3], có Bồ Tát Võng Minh mới thể thức nàng được.
Liền đó Ngài Võng Minh từ dưới đất vọt lên chấp tay bái Phật. Phật sai Võng Minh đến thức nữ nhân. Võng Minh đến bên nàng, búng tay một cái, nàng liền xuất khỏi định.
- LỜI BÀN:
Lão Thích Ca dựng ra tuồng này đâu phải là chuyện chơi? Thử hỏi Văn Thù là thầy của bảy vị Phật[4], sao lại không thể làm nàng kia xuất định được? Võng Minh mới chỉ là Bồ Tát Sơ địa[5] sao lại làm được việc ấy? Nếu chỗ này mà thấy cho được xác thiết, thì dù nghiệp thức mênh mang, vẫn Na Già đại định[6].
- KỆ TỤNG:
Thức được, thức không được,
Hai đàng vẫn tự do.
Đầu thần cùng mặt quỷ,
Lận đận mà phong lưu.
[1] Văn Thù: Manjushri, vị Đại Bồ Tát tượng trưng cho trí huệ, thường xuất hiện bên cạnh Phật trong các pháp hội để tán thán công đức của Phật. Hình ngài thường được vẽ với thanh gươm Trí bên tay phải và hoa sen xanh bên tay trái, đôi khi người ta còn vẽ ngài ngồi trên sư tử.
[2] Trời Phạm Thiên: Bhrâma, Phạm Mã Thiên, cảnh thanh tịnh của miền Sơ Thiền trong Sắc giới.
[3] Số cát của mười hai ức sông Hằng: Trong Kinh thường dùng số cát sông Hằng (Ganges, ở bắc Ấn Độ) để chỉ con số rất lớn, không đếm được.
[4] Bảy vị Phật: Tức 7 vị cổ Phật: 3 vị ở Trang Nghiêm kiếp là Tỳ Bà Thi (Vipacyin), Thi Khí (Çikhin), Tỳ Xá Phù (Visvabbũ); 4 vị trong Hiền kiếp là Ca La Ca Tôn Đại (Krakacchanda), Câu Na Hàm Mâu Ni (Kranakamouni), Ca Diếp (Kayçyapa), Thích Ca Mâu Ni (Çakyamouni).
[5] Bồ Tát Sơ địa: Bồ Tát (Bodhisattva) là vị đã đắc quả nhưng nguyện độ hết chúng sinh rồi mới thành Phật. Sơ địa còn gọi là Hoan Hỷ địa, là địa vị đầu tiên trong mười địa vị (Thập địa) mà Bồ Tát phải chứng nhập trước khi thành Phật.
[6] Na Già: Nâga, Long vương. Kinh Bổn Hạnh Tập ví Phật như Rồng và nói: «Na Già thường tại định, vô hữu bất định thời. » (Chúa Rồng thường định, không lúc nào là không định.)