ĐỆ TỨ THẬP NHẤT TẮC
ĐẠT MA AN TÂM
- CỬ:
Đạt Ma diện bích, Nhị Tổ lập tuyết, đoạn tý vân:
— Đệ tử tâm vị an, khất Sư an tâm.
Ma vân:
— Tương tâm lai vị nhữ an.
Tổ vân:
— Mịch tâm liễu bất khả đắc.
Ma vân:
— Vị nhữ an tâm cánh.
- BÌNH:
Khuyết xỉ lão Hồ thập vạn lý, hàng hải đặc đặc nhi lai, khả vị vô phong khởi lãng. Mạc hậu tiếp đắc nhất cá môn nhân, hựu khước lục căn bất cụ. Gi, Tạ Tam Lang bất thức tứ tự!
- TỤNG:
Tây lai trực chỉ,
Sự nhân chúc khởi.
Nạo quát tùng lâm,
Nguyên lai thị nễ.
BÀI THỨ BỐN MƯƠI MỐT
ĐẠT MA AN TÂM
- CÔNG ÁN:
Sơ Tổ Đạt Ma[1] ngồi ngó vách. Nhị Tổ[2] đứng giữ tuyết, tự chặt tay mà thưa:
— Tâm đệ tử không an, xin Ngài an cho.
Sơ Tổ dạy:
— Đưa tâm đây ta an cho.
Nhị Tổ thưa:
— Đệ tử tìm tâm mãi không được.
Sơ Tổ nói:
— Ta an tâm cho ông rồi đó.
- LỜI BÀN:
Lão già Hồ sún răng[3], mười vạn dặm dong thuyền vượt biển mà đến, thiệt quả là không gió mà nổi sóng. Sau rốt truyền thụ được cho một người, lại sáu căn[4] không đủ. Hỡi ôi, cậu Ba họ Tạ không biết chữ Bốn[5]!
- KỆ TỤNG:
Sang Đông chỉ thẳng,
Bàn chuyện trao truyền.
Náo loạn chùa chiềng,
Nguyên do tại Lão.
[1] Sơ Tổ Đạt Ma: (460-528) Bodhidarma, Bồ Đề Đạt Ma, Sơ Tổ Thiền Tông Trung Hoa và là Tổ thứ 28 Thiền Tông Ấn Độ. Con vua nước Hương Chí, ở phía nam Ấn Độ. Xuất gia lúc còn nhỏ, được thầy là Bát Nhã Đa La truyền tâm ấn. Năm 520, theo đường thuỷ đến Quảng Châu (Trung Hoa), được Lương Võ Đế mời đến Kim Lăng giảng pháp. Nhận thấy chưa đủ cơ duyên truyền đạo, ngài vào núi Tung Sơn tịnh tu tại chùa Thiếu Lâm. Trong 9 năm diện bích (quay mặt vào tường) và thuyết pháp, ngài đã truyền pháp môn «Thấy tánh thành Phật» và phương pháp tu tập Thiền định. Sau truyền tâm ấn cho Huệ Khả, ngài lên đường về Thiên Trúc, giữa đường ngài tịch và được an táng tại núi Hùng Nhĩ Sơn ở Tung Châu. (Có thuyết bảo rằng ngài bị đánh thuốc độc, có thuyết bảo ngài tịch tại Ấn Độ vào năm 120 tuổi, lại có thuyết bảo không hề hay biết ngài tịch vào lúc nào…)
[2] Nhị Tổ: (486-593) Tức Huệ Khả, Tổ thứ 2 Thiền Tông Trung Hoa. Người Lạc Dương, hiệu là Thần Quang, lại đổi là Tăng Khả rồi Huệ Khả. Mới đầu rất tinh thông ngoại điển (Nho, Lão…), sau nghiên cứu Tiểu Thừa và Đại Thừa. Năm 41 tuổi, đến chùa Thiếu Lâm xin yết kiến ngài Đạt Ma Tổ Sư, tự chặt tay để tỏ lòng chân thành cầu đạo, cuối cùng được ngộ lý và được truyền y bát, làm Tổ thứ 2 Thiền Tông Đông Độ.
[3] Lão già Hồ sún răng: Chỉ Sơ Tổ Đạt Ma, người Tây Thiên (người Trung Hoa gọi là dân Hồ). Có truyền thuyết bảo rằng trong buổi gặp gỡ vấn đạo, Huệ Khả (bấy giờ còn lấy hiệu là Thần Quang) đã dùng thước đánh gãy răng ngài Đạt Ma.
[4] Sáu căn: 6 quan năng tri giác của con người: Nhãn (mắt), Nhĩ (tai), Tỵ (mũi), Thiệt (lưỡi), Thân (Thân, xúc giác), Ý (ý tưởng).
[5] Cậu Ba họ Tạ không biết chữ Bốn: có chỗ thích nghĩa như sau: Cậu họ Tạ quá dốt, vì là con thứ ba (Tạ Tam Lang) nên chỉ biết Nhất, Hai, Ba, không biết chữ nào thêm nữa.